x
ZADAJ PYTANIE
Masz jakieś pytanie? Zadaj je autorowi?
WYBIERZ DYSCYPLINĘ SPORTU
Insulinooporność to zaburzenie metaboliczne związane z nieprawidłowym działaniem hormonu insuliny. Może mieć podłoże genetyczne lub hormonalne, ale często jest też spowodowana nadwagą i otyłością. Nie ma na nią leku, ale można z nią walczyć z pomocą diety o niskim indeksie glikemicznym oraz regularnej aktywności fizycznej.
Insulina jest hormonem produkowanym przez trzustkę. Jej rola w organizmie to przede wszystkim udział w metabolizmie węglowodanów, tłuszczów i białek. Prawidłowe działanie insuliny polega na tym, że jest ona produkowana bezpośrednio po posiłku i wykorzystywana przez tkanki i komórki do wytwarzania energii. W przypadku insulinooporności, czyli obniżonej wrażliwości organizmu na działanie insuliny, organizm nie jest w stanie sam regulować produkcji tego hormonu. Zaburzone mechanizmy regulacyjne powodują coraz większą produkcję insuliny, czyli hiperinsulinemię. W rezultacie może dojść do sytuacji, w której insulinooporność i hiperinsulinemia wzajemnie napędzają się i nasilają, prowadząc do coraz poważniejszych zaburzeń, a nawet chorób takich jak cukrzyca.
Przyczyny insulinooporności mają często podłoże genetyczne. Wyróżnia się nawet zespół zmutowanej insuliny, który polega na nieprawidłowościach w wytwarzaniu tego hormonu przez trzustkę. Zaburzenia metaboliczne tego rodzaju mogą być również spowodowane zaburzeniami hormonalnymi różnego typu, m.in. nadczynnością tarczycy, zespołem Cushinga, akromegalią. Dzieje się tak, ponieważ nadmiar niektórych hormonów wywołuje działanie przeciwstawne do insuliny. Najbardziej narażone na insulinooporność są jednak osoby z nadwagą i zmagające się z otyłością. Wynika to z nadmiaru tkanki tłuszczowej, zwłaszcza jeśli odkłada się ona w okolicy brzucha. Tłuszcz trzewny zaburza prawidłową produkcję insuliny i zmniejsza wrażliwość organizmu na jej działanie. Do innych czynników ryzyka specjaliści zaliczają: długotrwałe przyjmowanie niektórych leków (m.in. sterydowych, hormonalnych, przeciwwirusowych, diuretyków, antybiotyków), niską aktywność fizyczną, dietę obfitującą w węglowodany proste i tłuszcze, palenie tytoniu i spożywanie alkoholu. Insulinooporność częściej dotyka mężczyzn i osoby starsze.
Insulinooporność jest często późno diagnozowana, ponieważ jej objawy nie są charakterystyczne i mogą wiązać się z innymi schorzeniami. Do najczęściej występujących symptomów zalicza się:
W przypadku takich objawów zaleca się konsultacje z endokrynologiem lub diabetologiem. Są to specjaliści, którzy zajmują się zarówno diagnozowaniem, jak i leczeniem insulinooporności. Podstawowe badania, które powinni zlecić, to oznaczenie glukozy we krwi na czczo oraz test obciążenia glukozą (OGTT). Dalsza diagnostyka może obejmować oznaczenie poziomu insuliny we krwi na czczo, profil lipidowy, badania na Hs-CRP czy specjalistyczne testy HOMA-IR (ang. homeostatic model assessment) i QUICKI (ang. quantitative insulin sensitivity check index).
Podstawą w walce z insulinoopornością jest odpowiednia dieta i regularna aktywność fizyczna. Jadłospis przy insulinooporności powinien być oparty na produktach z niskim indeksem glikemicznym. Oznacza to, że nie powodują one gwałtownych wyrzutów insuliny. Indeks glikemiczny (IG) obrazuje wpływ spożycia określonego produktu na poziom glukozy we krwi w ciągu dwóch godzin od posiłku. Im niższy indeks glikemiczny danego produktu, tym niższy będzie poziom glukozy po jego zjedzeniu. Produkty dzieli się na takie o niskim indeksie glikemicznym (IG <55), średnim (IG 56–69) oraz wysokim (IG >70). Niski indeks glikemiczny ma większość warzyw i owoców, np. jabłka, pomidory, kiwi, brzoskwinie, ogórki, brokuły, kalafior czy kapusta. W tej grupie znajduje się też kasza gryczana i gorzka czekolada. Średni IG mają produkty takie jak chleb żytni, płatki owsiane czy średnio dojrzały banan. Produkty o wysokim IG to w głównej mierze żywność wysoko przetworzona, cukier, białe pieczywo, piwo, chipsy, ale też np. arbuz, gotowane buraki, dynia i kasza manna. Z tego powodu warto dokładnie czytać tabele z zestawieniem produktów, ich IG oraz ŁG (ładunek glikemiczny, który zależy od IG i wielkości porcji).
Oprócz diety warto wprowadzić do swojej rutyny regularne ćwiczenia, np. aerobowe czy siłowe. Przydatny do tego będzie sprzęt fitness cardio w siłowni lub domowym zaciszu, a także proste akcesoria treningowe takie jak gumy i taśmy do ćwiczeń, piłka gimnastyczna czy mata. Bardzo ważna jest przy tym samodyscyplina i wytrwałość w treningach. W trakcie wysiłku glukoza jest pobierana i spalana przez mięśnie, dzięki czemu łatwiej utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi. Przy insulinooporności należy również zadbać o wypoczynek i odpowiednią jakość snu.
